2019 is het jaar van de verkiezingen, het was gisteren (4-1-2019) nog op het journaal op radio 2. Een waterschap in het oosten van het land heeft een verkiezingsadventskalender gelanceerd. Elke dag een feitje over de waterschappen tot 20 maart. De DJ grapte na het nieuws dat hij benieuwd was hoeveel mensen naar de site zouden gaan als je er geen chocolaatje voor terugkrijgt. Hij heeft wel een punt natuurlijk, het leeft nog niet echt.

Zelfs de heren van het Friese Polytburo vergaten de verkiezingen te noemen toen ze vooruitblikten op het politieke jaar van 2019. Super triest natuurlijk. Hier is het nog iets makkelijker de verkiezingen onder de aandacht te brengen omdat de provinciegrenzen lijken op die van het waterschap. Er is een hoop werk aan de winkel dus. Zelf heb ik de afgelopen jaren een hoop gastcolleges gegeven over het waterschap en dat vond ik erg leuk om te doen.

Mocht jij nou denken? Ik snap er niks van… of mijn klas kan ook wel zo’n college gebruiken? Of mijn vereniging? Of vrouwen-van-nu club of wat voor gezelschap dan ook. Ik heb een hoop leuke spellen waarmee we de rol van het bestuur binnen het waterschap kunnen uitleggen. Dus schroom niet, in ruil voor een kop thee kom ik graag bij je langs!

Er valt wat te kiezen!

Tieneke Clevering

Fractievoorzitter van Water Natuurlijk Fryslân

In de Harmonie werd op maandag het Klimaatevent gehouden. Op dat event is de Friese Klimaatatlas gepresenteerd. Met de atlas kan je zien wat de effecten zijn van klimaatverandering; waar ontstaan bij droogte of extreme regenval de problemen? Op www.frieseklimaatatlas.nl kan je zien wat dat betekent in jouw dorp of wijk.

Een goed ding, die klimaatatlas. Maar dan begint het pas. Als je zicht hebt op wat er gebeurt bij hitte, droogte of extreme regen, dan moet je met elkaar in gesprek over wat je daar aan kunt doen. Volgens mij moeten we dat snel gaan doen en daarbij kijken wat mensen, instellingen en bedrijven zelf kunnen doen, maar ook wat gemeenten,  Wetterskip en Provincie kunnen doen. Kijk vooral op praktisch niveau, geef het handen en voeten, dan gaan mensen er mee aan de slag.

Mensen instellingen en bedrijven kunnen zelf een hoop doen om bijvoorbeeld hittestress terug te dringen. Bomen geven natuurlijke schaduw en brengen de temperatuur omlaag en gras in plaats van steen verkoelt ook. Bovendien neemt een zachtere ondergrond makkelijker water op wanneer het hard regent. Een verticale tuin staat mooi én verkoelt. En een waterton zorgt voor een buffer bij droogte. Op de site huisjeboompjebeter.nl vind je leuke en uitvoerbare tips.

Gemeenten, Wetterskip en Provincie kunnen bij de inrichting van de openbare ruimte een hoop preventieve maatregelen nemen. Geef water de ruimte wanneer je een wijk inricht, maak parkeerplaatsen niet van dicht steen, maar van open stenen waar groen doorheen kan groeien en water weg kan lopen. Richt bedrijventerreinen watervriendelijk en groen in. Ondersteun bedrijven, organisaties en inwoners bij het vergroenen van de omgeving, door een laagdrempelige financiële regeling zonder al te veel regels. En beloon mensen wanneer ze overheden helpen overlast en droogte tegen te gaan, door ze bijvoorbeeld minder belasting te laten betalen.

Kortom: de Klimaatatlas is er, nu aan de slag!

Irona Groeneveld

foto’s van Leeuwarder Courant en Huisjeboompjebeter.nl

Op donderdag 8 november is door de natuurvereniging Geaflecht in Gorredijk een thema-avond georganiseerd over de toekomst van het veenweidegebied.  Dat het veenweidegebied onder druk staat, is wel duidelijk zo langzamerhand. Klimaatakkoord, CO2 uitstoot, steeds lagere waterpeilen die daaraan bijdragen ten gunste van de landbouw, wegen die verzakken, funderingen van woningen die schade daarvan ondervinden… Een reeks van problemen die ontstaan door de steeds lagere waterpeilen in ons Fryske veenweidegebied. Als je daarbij de droogte meerekent van de afgelopen zomer waardoor het veen soms centimeters extra gezakt is, is de noodzaak van ingrijpen alom aanvaard! Zelfs de Provinciale Staten zijn zover. Na tientallen jaren alleen oog hebben voor de landbouw ziet zelfs het CDA dat er iets moet veranderen.

Op de uitwerking van een in de Staten dit voorjaar aangenomen motie van de groene oppositie om eindelijk eens aan de slag te gaan met de veenweideproblematiek wordt actie ondernomen. Er wordt gekoerst in de richting van een uitwerkingsprogramma 2020 – 2030 door It  Wetterskip samen met de provincie waarvoor door beide partijen 1,25 miljoen beschikbaar is. Voor dit programma  wordt ondersteuning gezocht in de financiële middelen die door de rijksoverheid beschikbaar worden gesteld in het kader van maatregelen in het kader van het Klimaatakkoord. Er moet ook wel wat  gebeuren omdat anders het veen in 2100 helemaal verdwenen…

Innovatie zal een van de pijlers worden van het uitwerkingsprogramma. Bij die innovatie moet worden gedacht aan veeteelt op meer vernatte gronden (onderwaterdrainage, waterpeil bij veen op klei tot aan kleihoogte, aanpassing hoogwatercircuits in verband met funderingsproblematiek).

Door veel partijen wordt aandacht gevraagd voor de veenweideproblematiek. In het kader van CH2018 is een groep van wetenschappers, landschapsarchitecten, kunstenaars, gebruikers, ondernemers en een aantal maatschappelijke organisaties aan de slag gegaan met het ontwikkelen van een toekomstvisie als ‘Places of Hope’ naar een nieuwe aanpak voor het veen in het Lage Midden van Fryslân).

(zie de brochure )

De natuurvereniging Geaflecht is een van de organisaties die zich bezighouden met lokale initiatieven om stil te staan bij het veenweidegebied.  Op de themavond van 8 november jl. werd een presentatie gegeven door Jasper van Belle van Van Hall Larenstein – docent onderzoeker Ecology. Belangrijkste wat hij de aanwezigen voorhield is het maken van een bewuste keuze voor het laten gaan, afremmen of stoppen van het verdwijnen van de veenweiden. Bij het huidige beleid is het veen rond 2100 op. Het is een keuze tussen een laag zandlandschap of een nat moeraslandschap. Met afremmen (bijvoorbeeld via peilverhoging, extra sloten, drainage, verkleinen percelen, veel technische oplossingen) koop je tijd,  maar eindig je op een zandlandschap en diepe veenpolders met veel waterbeheer consequenties. Verschillende economische scenario’s kwamen voorbij, zoals het model van de circulaire boer waarbij wordt afgestapt van het grasmodel en gewerkt wordt met kroos en graan als voer voor de koeien. Ook werd de toepassing van natte teelten als lisdodden en veenmos geschetst (paludicultuur). Met name lisdoddenteelt lijkt interessant, gezien de toepassingsmogelijkheden voor voer en bouwmaterialen. Dit kan economisch gezien interessant zijn. Lisdoddenteelt leidt tot substantieel minder CO2-stoot, heeft ook een waterzuiverend effect en kan een rol spelen bij piekberging. Veenmos is weer interessant omdat veenmos CO2 vastlegt. Veenmos kan toegepast worden als potgrond. Aandachtspunt is natte teelt waarbij het peil boven het maaiveld komt te staan, in dat geval ontstaat er een kantelpunt in de CO2-uitstoot als gevolg van een methaaneffect. Ook was er een korte schets van mogelijkheden als waternoot en wortel.

Teelt van gewassen op vernatte gronden is een innovatieve manier waarop in het veenweidegebied geboerd kan worden. Door o.a. de landbouwuniversiteit van Wageningen en het veenweide innovatiecentrum in Zegveld worden onderzoeken verricht naar de haalbaarheid van dit soort initiatieven. Het moet economisch wel een verdienmodel opleveren omdat agrariërs er tenslotte van moeten leven.

Bijgaand artikel is o.a. ontleend aan de analyse van Monique Plantinga, lid van Water Natuurlijk en beoogd algemeen bestuurslid in de fractie van Water Natuurlijk in it Wetterskip (nr. 3 op de lijst achter Tieneke Clevering en Irona Groeneveld). Zij heeft de thema-avond in Gorredijk bezocht.

Martin Dijkhoff – Water Natuurlijk geborgd natuur.

Tijdens de commissie vergadering APFZ van het Wetterskip Fryslân op maandag 29 oktober is door Tieneke Clevering namens de fractie van Water Natuurlijk Fryslân (incl. Geborgden Natuur) geïnformeerd naar de toestand van het monument van Ids Willemsma bij Marrum op de dijk, vooral bekend in de volksmond onder de naam de Tempel van Ids.

Het monument blijkt volgens informatie van de kunstenaar dringend aan onderhoud toe. Ids Willemsma laat desgewenst weten dat als er niets wordt ondernomen het over 4 jaar einde oefening is wat het monument betreft.

Het monument is in 1993 geplaatst op de waddendijk bij Marrum ter herinnering aan het feit dat hier tussen 1963 en 1993 66 kilometer dijk op deltahoogte is gebracht. Ter afsluiting van het project is dit monument geplaatst en door de toenmalige commissaris van de Koningin Hans Wiegel onthuld.

De Tempel is door Willemsma ontworpen in opdracht van Wetterskip Fryslân. De kunstenaar noemt het werk zelf het presenteerblad van staal waardoor de dijk als het ware wordt opgetild …

Het bestuur van het Wetterskip heeft in de vergadering toegezegd om uit te zoeken hoe het er mee staat en wie verantwoordelijk is voor het onderhoud en komt er dus binnenkort op terug.

Jelle Arjaans

Na een welverdiend en ruim reces, de laatste AB vergadering was op 10 juli 2018, hebben we binnen de fractie enthousiast de draad om onze bijdrage te leveren aan het bestuur van het Wetterskip weer opgepakt. Dit keer was er  veel aandacht voor de Toekomst.

Zoals bekend zijn er voorafgaand aan en ter voorbereiding op de AB vergadering de commissie vergaderingen van WFB (Watersysteem beheer landelijk gebied en Friese Boezem) en APFZ (Algemene Zaken, Primaire Waterkeringen, Zuiveringsbeheer en Financiën). Op de agenda van WFB stond een belangrijk visie document “Toekomstbestendig Waterbeheer” (bekend onder de afkorting TBW).
Kort gezegd wordt in dit document de situatie in 2050 geschetst en welke eisen dit dan stelt aan ons waterbeheer. Voorwaar geen eenvoudige opgave, immers de realiteit leert dat voorspellingen meestal niet uitkomen en dat sommige mensen de neiging hebben veranderingen (bijv. klimaatverandering) die hen niet welgezind zijn te bagatelliseren. Wij als fractie Water Natuurlijk (incl. Geborgden Natuur) zijn ingenomen met dit voorstel. Het toont goed aan dat het Wetterskip zich bewust is van de urgentie om in het beleid rekening te houden met klimaatverandering.

In de commissie APFZ stond het voorstel van een nieuw belastingheffing systeem ter discussie. Zoals bekend heft het Wetterskip zelfstandig belastingen om haar werkzaamheden te kunnen bekostigen. Er lag een voorstel van de UVW (Unie Van Waterschappen) voorstel om het systeem op belangrijke onderdelen te herzien. Het voert te ver om het hele voorstel hier door te nemen. Een belangrijk punt waar wij tegen zijn is de o.a. de voorgestelde verhoging van de bijdrage van Natuur in de watersysteemheffing. Dinsdag 9 oktober is de behandeling  van beide voorstellen in het Algemeen Bestuur.

Jelle Arjaans – Fractie Water Natuurlijk Fryslân

Sinds anderhalf jaar heeft WF het thema klimaatverandering hoog op de agenda gezet. Waterschappen zijn zich als geen andere overheid ervan bewust dat maatregelen nodig zijn om het watersysteem klaar te maken voor deze uitdaging.

Inmiddels loopt er een Rijks Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie waarin de verdere uitwerking van dit thema vorm moet krijgen. Maar in de regio zal het moeten gebeuren! Dat er niemand is die dit alleen kan oplossen en dat er gezocht moet worden naar gedragen oplossingen hebben we nu net in Fryslân ondervonden.

Sinds eind mei is het warm en droog in Nederland. In juli liepen de temperaturen op tot 35 graden. Het boezempeil werd hoger gezet om te zorgen dat het water in de polders op peil kon blijven. Door de fijnmazige peilstructuur van ons gebied, de verdamping , en de verschillen in regio’s was het risico dat we de peilen in de polders niet zouden kunnen handhaven. Gelukkig hebben we ook het IJsselmeer, onze gezamenlijk zoetwatervoorraad. Onze strategie is geweest om te anticiperen op ernstig watertekort en te zorgen dat er een buffer was voor het geval de situatie zou verslechteren. Er werden schutbeperkingen voor de pleziervaart ingesteld, en het doorspoelen werd beperkt. Ook werd er extra hekkelwerk uitgevoerd om te zorgen dat het water in ieder geval ongehinderd in kon stromen. Eind juli was de situatie zo dat de waterkwaliteit hard achteruit ging en dat de wateraanvoer naar de polders in gevaar kwam. Dat zou weer enorme gevolgen hebben voor onze keringen, met name in het veengebied, en de natuur. Om te zorgen dat de schade beperkt werd is er op 27 juli een beregeningsverbod ingesteld voor grasland, en een tijdslot voor de overige gewassen, zodat er beregend werd in de tijd dat de verdamping het minst was, en er tijd was het water vanuit de boezem naar de polders te krijgen.  Intussen zakte het IJsselmeer peil naar – 25 cm. Dat is voor Friesland een kritiek peil.

Door een goede naleving van het beregeningsverbod hebben we de adempauze kunnen gebruiken om te zorgen dat we ons watersysteem  op orde kregen zodat we op 3 augustus het tijdslot op de beregening met zes uur konden verruimen. Het bleef heet en droog en we gingen ons voorbereiden op een ernstig watertekort. Gelukkig sloeg het weer in het weekend van 10-11 augustus om , en konden we de beregeningsverboden opheffen. Dat wil niet zeggen dat deze droogteperiode nu kunnen afsluiten. Landelijk is er nog een droogtetekort, en de waterkwaliteit is slecht. Er is veel schade aan landbouw en natuur en de grondwatersituatie verdient aandacht.

Deze periode is een droogte- stresstest geweest waar we veel van hebben geleerd. Een goede evaluatie is dan ook van belang. Het heeft ook weer eens iedereen tot het inzicht gebracht dat veranderingen eerder aan de orde zijn dan we denken. Dat besef is bij ons en bij al onze stakeholders aanwezig.  Laat het ons sterken om met elkaar de uitdagingen aan te gaan!

Marian Jager