Zo zit ik achter de vergadertafel… en zo zit ik in Apeldoorn-Zuid op een hightech machine een hap te graven uit de nieuwe Kayersbeek. Samen met wethouder Mark Sandmann en trotse buurtbewoners was begin september de feestelijke start.

Als bestuurders mogen wij – met helm op, laarzen aan en in fluorerende veiligheidsjassen – vaak een eerste gat graven.

Ik voel mij dan vaak een beetje bezwaard. Het zijn immers medewerkers van de gemeente, het waterschap en de aannemer die het echte werk doen. En als bestuurders staan we in de schijnwerpers. Het hoort erbij, maar het liefst zet ik de uitvoerders in de schijnwerpers.

En in het geval van de Kayersbeek ook hulde aan de twee buurtbewoners die een droom hadden om de Kayersbeek bovengronds te brengen. Met niet aflatende energie zien zij deze droom werkelijkheid worden.

Er moest nodig wat gebeuren, vonden zij. Het Zuiderpark was toen nog kaal en saai. En ze staken veel energie in het realiseren van hun droom. Samen met de gemeente gingen we met hen in gesprek. We spraken over het herstel van de Kayersbeek in het park. Maar het moest volgens de buurtbewoners ook een recreatieve functie krijgen. Mooi groen met veel water. En het liefst ook klimaatbestendig zodat we extreme regenbuien kunnen opvangen.

Door het grote enthousiasme van de buurtbewoners kwam het project bij de gemeente hoog op de uitvoeringsagenda. En er werd budget beschikbaar gesteld door zowel gemeente als waterschap. Dit is echt een mooi voorbeeld hoe je als bewoner zelf direct invloed hebt op je leefomgeving.

Als waterschap zagen we meteen veel kansen om het park te verbeteren en het water weer te laten stromen. Deze kansen zijn omgezet naar een mooi plan. Dat is goed voor de buurt, de gemeente Apeldoorn én de Kayersbeek die maar liefst 1.400 meter langer wordt!

Na de werkzaamheden gaat de Kayersbeek door het Zuiderpark stromen. Dat zorgt voor een mooier, beter beleefbaar en klimaatbestendig park. Het water kan makkelijker weg bij hevige regenbuien en bij droogte zorgt het voor verkoeling en een waterbuffer. De kwaliteit van het water gaat er enorm op vooruit. Kinderen kunnen ervan genieten dankzij verschillende speelplekken in en langs het water.

Sinds deze maand zijn de werkzaamheden in volle gang. Ik kijk ernaar uit om straks in de lente – uiteraard weer met een helm op en met laarzen en fluoriserende veiligheidsjas aan – het eindresultaat te mogen bewonderen. Stel je eens voor hoe het park er dan uit ziet! Alles wordt weer groen en ik zie kinderen spelen, verliefde stelletjes aan de waterkant zitten, ouderen mijmeren en gezinnen picknicken. En de dieren en planten? Die vestigen zich in dit nieuwe waterrijke paradijsje aan de Kayersbeek in het Zuiderpark. Lees op onze website meer over het project Kayersbeek Zuiderpark.

Frans ter Maten
Heemraad voor Water Natuurlijk bij waterschap

Rijnstrangen retentiegebied?

Waterschap, provincie en Rijkswaterstaat hebben grote plannen met het gebied rond Lobith. Doel: de gevolgen van hoog water beperken. De overheden overwegen om bij extreem hoog water het gebied rond Lobith en Spijk, de Rijnstrangen, onder water te zetten. De dorpen komen hierdoor op eilanden te liggen.

Tussen Tolkamer en Spijk komt in het plan dan een enorme, beweegbare waterkering met een breedte van honderden meters. Die kan opengezet worden om het water het gebied in te laten lopen. Om te voorkomen dat het water aan de andere kant terugloopt naar Duitsland is daar mogelijk een dijk van 9 kilometer langs de grens nodig.

Het opvangen van rivierwater in de Rijnstrangen is één van de vier nieuwe plannen van Rijkswaterstaat om het waterpeil van de Nederlandse rivieren bij extreme hoogtes binnen de perken te houden. Andere maatregelen richten zich vooral op verbreding van de rivieren op diverse locaties in het land en andere ‘kleinere’ projecten langs de verschillende rivieren.

Tot 1960 stroomden de Rijnstrangen bij extreem hoogwater via de Spijkse Overlaat mee met de rivier. Het gebied kent daarom weinig bebouwing. De verwachting is dat begin volgend jaar een keuze gemaakt wordt uit de verschillende projecten.

Als Duitsland meedoet en het aangrenzende gebied ook aanwijst als retentiegebied, is 3,5 kilometer aan nieuwe dijken nodig ter hoogte van Tolkamer en Spijk. Als de oosterburen echter niet meedoen, moet nog eens 9 kilometer aan nieuwe dijken langs de grens gebouwd worden. De verwachting is dat de waterkering eenmaal in gebruik eens in de 10 tot 20 jaar opengezet moet worden. De Rijnstrangen kan zoveel water opvangen, dat de Nederlandse rivieren benedenloops gemiddeld zo’n 10 centimeter lager komen te liggen.

Naast de bouw van de waterkering en nieuwe dijken aan de grens met Duitsland, moet in het Rijnstrangengebied in ieder geval 25 kilometer aan dijken verbreed en versterkt worden. En daar ligt direct al een uitdaging. Die dijken hebben een belangrijke cultuurhistorische functie.

Rijksoverheid laat verdroging nog op beloop
Minister Cora van Nieuwenhuizen gaat een Beleidstafel Droogte instellen. Het doel van dit tijdelijke orgaan is om een goed beeld te krijgen van de effecten van droogte op de middellange en lange termijn, inclusief de gevolgen van de maatregelen die deze zomer zijn genomen. De minister van Infrastructuur en Waterstaat kondigt de Beleidstafel aan in een brief die zij gisteren stuurde aan de Tweede Kamer. Volgens Van Nieuwenhuizen biedt de huidige periode van feitelijk watertekort ook gelegenheid om te leren voor toekomstige perioden van watertekort. Water Natuurlijk vindt met Natuurmonumenten dat we niet te lang bezig moeten blijven met dat leren. Het is zaak om nu eens goed door te pakken met de aanpak van het al jarenlang spelende probleem van de verdroging van natuurgebieden. In het voorjaar – vaak een natte periode – wordt veel water afgevoerd om het waterpeil laag te houden. Daardoor kan het land makkelijker bewerkt worden. Maar als het daarna zo lang droog is, krijg je al dat afgevoerde water niet meer terug. Droogte en veel regen zijn effecten van klimaatverandering. Om de gevolgen op te vangen, zouden we het waterpeil hoger moeten houden. En meer ruimte moeten creëren om water op te slaan. Robuuste natuurgebieden die het water in natte periodes vast kunnen houden, kunnen dit weer afgeven in tijden van droogte. De natuur fungeert dan als stootkussen, en kan de ergste klappen opvangen.

Waterschap pakt verdroging Soesterveen aan
Het Soesterveen was ooit een uitgestrekt veengebied. Door verdroging in de regio verdwijnt dit stukje oerlandschap in Soest langzaam, maar zeker. De grond wordt te droog voor ontwikkeling van hoogveen, dat vooral regen- en grondwater nodig heeft. In het natuurgebied van natte heide met hoogveenbulten leven zeldzame veenmossen, planten en bijzondere diersoorten. Zoals de kleine zonnedauw, snavelbies, veenmos, de levendbarende hagedis en de ringslang. Natuurmonumenten is deze week begonnen met het vergroten en vernatten van dit gebied, want anders verdwijnt het. De twee losse gebiedjes van Natuurmonumenten langs de Wieksloterweg en de Boerenstreek, waar heide en veenmos bloeien en hoogveenvorming plaatsvindt, worden aan elkaar geknoopt. Boomopslag wordt verwijderd en de voedselrijke bovenlaag van de weilanden wordt weggehaald om een arme voedingsbodem te krijgen.

De hoogveenrestanten zijn in 1927 aangekocht door Natuurmonumenten. Uit onderzoek in 2010 bleek dat er ook onder de tussenliggende graslandgebieden een veenbodem ligt. Tot dan toe werd verondersteld dat het gehele veenpakket in het gebied zou zijn afgegraven.

Dat vastknopen van natuurgebieden is mogelijk geworden omdat de tussenliggende weilanden zijn opgekocht. Die worden ook ingericht als natte gebieden waar deze planten moeten gaan groeien. Daardoor ontstaat ook een milieu dat interessant is voor zeldzame planten als kleine zonnedauw, veenpluis, snavelbies en kleinste egelskop. Daarmee wordt het Soesterveen uitgebreid van 6 naar 13 hectare, tussen woonwijk Overhees en de bosrand langs de Wieksloterweg.

In 2017 trof Waterschap Vallei en Veluwe al voorbereidingen op het herstel van Soesterveen. In de sloot langs de Boerenstreek werden stuwen aangelegd. In de sloot langs de Wieksloterweg kwam een duiker. Hiermee wordt het grond- en regenwater straks vastgehouden in het natuurgebied. Zonder dat de direct aanwonenden of de omgeving hiervan hinder heeft.

Water Natuurlijk wil de overbemesting van ons water structureel aanpakken.

Nederland heeft van de Europese Commissie een aantal specifieke aanbevelingen gekregen om de waterkwaliteit te verbeteren. Er moet allereerst een duidelijkere strategie komen om met heldere maatregelen de vervuiling uit de landbouw aan te pakken. Dit zou in nauwe samenwerking met de agrarische sector moeten gebeuren, om zo meer draagvlak te creëren. Ook moet Nederland in zijn plannen beter aangeven hoe het de Europese waterkwaliteitsdoelen wil gaan halen.

Mestverwerking gaat het mestprobleem niet oplossen.  Mest vergisten leidt niet tot minder mest, ook niet als mest wordt vergist zonder aanvullen met andere te vergisten producten. En als je andere producten meevergist, zoals bijvoorbeeld met maaisel, krijg je zelfs meer mest. Want digestaat is, ook na meevergisten van andere stoffen in de mest, (nog) gewoon mest met alle meststoffen er nog in. Daarom valt digestaat gewoon onder de bemestingsnormen van de Meststoffenwet. Het leidt dus niet tot extra plaatsingsruimte voor mest op landbouwgrond. Het vraagt in geval van bermgras meevergisten zelfs meer plaatsingsruimte voor mest. We hebben in Nederland al een zeer problematisch mestoverschot (met grote nadelige gevolgen voor de waterkwaliteit) dus meevergisten van bermgras vergroot dit probleem alleen maar.

De enige oplossing voor het mestprobleem is krimp van de veestapel.

Manifest voor een groen Gelderland

Geldersch Landschap & Kasteelen, Vereniging Natuurmonumenten, Gelderse Natuur en milieufederatie, Stichting Landschapsbeheer Gelderland en IVN Gelderland hebben het Manifest voor een Groen Gelderland opgesteld. Hierin roepen ze de provincie op om goed voor ons groen te zorgen.

Het manifest bevat ook zaken die voor de waterschappen van belang zijn. Het manifest roept de provincie op om te investeren in het verbinden van het Renkums en Heelsums Beekdal met de uiterwaarden, en in een Natte As langs de Veluwerandmeren. De provincie zou moeten streven naar minder intensieve landbouw met een kleinere, grondgebonden veestapel. Dat alles moet vanzelfsprekend wel een goede boterham voor de boer opleveren. Een eerste stap zijn buffergebieden rondom natuur zonder bestrijdingsmiddelen, drijfmest of kunstmest (zoals in Brabant).

Ook zou de provincie meer klimaatbuffers moeten ontwikkelen, om bijvoorbeeld water te bergen. Natuur in de stad verdient veel meer aandacht, onder andere om hittestress te beperken en water te bergen.

“Naar een eerlijk, duidelijk en duurzaam belastingstelsel” was het mooie devies van de commissie Aanpassing Belastingstelsel (CAW). Een devies, dat we als Water Natuurlijk van harte onderschrijven.

Helaas gaat het in de verdere uitwerking niet goed. De commissie stelde voor om de waterschapsbelasting voor bewoners en eigenaren van natuurgebieden sterk te verhogen, ten gunste van bedrijven en landbouw. Inmiddels heeft de Unie van Waterschappen het advies van de commissie grotendeels overgenomen. In het voorstel van de Unie valt de lastenverzwaring voor natuur zelfs nog wat forser uit. Niet alleen Water Natuurlijk is kritisch over dit onevenwichtige voorstel van de Unie van Waterschappen voor aanpassing van het belastingstelsel. De natuurbeheerders en de drinkwaterbedrijven hebben zich inmiddels ook voor een eerlijker stelsel uitgesproken.
De bij de VBNE (Vereniging van Bos- en Natuurterreineigenaren) aangesloten organisaties maken zich grote zorgen over de gevolgen van de voorgestelde wijziging van het waterschapsbelastingstelsel voor natuurterreinen. Volgens de natuureigenaren is het voorgestelde nieuwe stelsel geen verbetering ten opzichte van het bestaande systeem van waterschapsheffingen, maar juist subjectiever, met veel willekeur tot gevolg.

De gedachte achter een nieuw belastingstelsel is onder andere om de kosten van water te laten betalen door diegenen die het meeste water gebruiken en vervuilen én degenen die het meeste profijt hebben van schoon water. Zo creëren de waterschappen een prikkel om zuinig en goed om te gaan met ons water.

De VBNE is het volledig eens met dat principe. Het is echter onbegrijpelijk dat onder het mom van toepassing van het profijtbeginsel natuureigenaren plotseling vele malen meer waterschapsbelasting zouden moeten gaan betalen.

Het huidige belastingstelsel blijft wat betreft deze bos- en natuurorganisaties betreft zoveel mogelijk ongewijzigd. De drinkwaterbedrijven (Vewin) vinden dat de voorstellen voor een nieuw belastingstelsel van de Unie van Waterschappen (UvW) niet voldoende bijdragen aan de verbetering van de waterkwaliteit en waterbeschikbaarheid. Ze bevatten geen prikkels om bijvoorbeeld vervuiling door industriële lozingen, gewasbeschermingsmiddelen of medicijnresten te ontmoedigen. Bij het berekenen van de zuiverings- en verontreinigingsheffing blijven namelijk belangrijke vervuilende stoffen, zoals uit industriële lozingen, gewasbeschermingsmiddelen en medicijnresten juist buiten beeld. En stoffen die voorheen wel meetelden in de berekening, zoals zware metalen en chloride, zijn zelfs uit de heffingen geschrapt. Vewin vindt dat de zuiveringsheffing en de verontreinigingsheffing een voelbare prikkel moeten bevatten om de lozing van bestaande en nieuwe vervuilende stoffen te ontmoedigen.

Het voorstel om de categorie ‘natuur’ te belasten geeft een contraproductieve prikkel die teruggedraaid moet worden. Eigenaren van natuurgebieden moeten fors meer gaan betalen voor de watersysteemheffing, terwijl het beheer van natuurgebieden een belangrijke rol speelt in de bescherming van grond- en oppervlaktewateren. De waterkwaliteit en beschikbaarheid van zoet water hebben baat bij goed natuurbeheer. Het belang van de bescherming van drinkwaterbronnen wordt dus niet gediend met de extra belasting voor natuurbeheer.

Inmiddels heeft de Unie van Waterschappen de besluitvorming is uitgesteld tot 14 december. Water Natuurlijk hoopt dat het de Unie lukt om alsnog te komen met een voorstel waarin het ‘gebruiker/vervuiler betaalt’-principe een stevige plaats inneemt. En dus níet langer een lastenverschuiving voorstelt van bedrijven en landbouw naar burgers en natuur.

Het Wagenings Ondernemers Contact (WOC) heeft de Stichting herstel stadsgezicht Wageningen (SSW) een lening van 5.000 euro toegekend. WOC-voorzitter Sjirk Bijma overhandigde dit bedrag tijdens het Wagenings Ondernemers Café symbolisch met een cheque aan Rienk Kuiper, bestuurslid van de SSW. Met het bedrag faciliteert het WOC de start van een crowdfundingcampagne om geld te werven voor het herstel van de Bergpoortbrug bij de Hoogstraat en het Serreplein.

De SSW wil de Bergpoortbrug in oude glorie herstellen en heeft hier plannen voor ontwikkeld en fondsen voor gezocht. Om daadwerkelijk aan de slag te kunnen, is nog een bedrag van circa 60.000 euro nodig. Dat wil de SSW door middel van crowdfunding bijeenbrengen. Met de lening van het WOC kan die crowdfunding gedegen opgezet worden.

Water Natuurlijk werkt samen met bewoners en andere partijen Stedelijk water maakt de woonomgeving aantrekkelijk. Daarom helpen wij graag bewoners die het water willen gebruiken om ervan te genieten. Bijvoorbeeld met voorzieningen voor oeverrecreatie, visstekken en doorgaande kano- en schaatsroutes. Met dit soort projecten in de woonomgeving, kan het waterschap inwoners actief betrekken bij het waterbeheer. Inwoners kunnen meedenken over plannen en helpen met de uitvoering.

De waterschappen hebben de afgelopen jaren al het nodige gedaan om verdroging van natuur te bestrijden (zie ook onze nieuwsbrief nr. 3 van dit jaar). Toch blijft de diepe ontwatering voor de landbouw voor problemen zorgen. Zeker in deze uitzonderlijk droge zomer zijn nijpende situaties in kwetsbare natuurgebieden ontstaan. Zelfs nu het regent zijn de problemen nog niet voorbij. Herstel zal vaak jaren duren. Natuurmonumenten pleit voor een gezondere waterhuishouding en – niet voor het eerst – robuuste, verbonden natuurgebieden. Want die zijn beter bestand tegen weersextremen – en kunnen zelfs helpen de effecten daarvan tegen te gaan.

De zorgen bestaan vooral om hoogveen-, en beekgebieden. In deze gebieden is de waterhuishouding vaak flink verstoord doordat er vanuit andere sectoren veel vraag is naar water. Het waterpeil wordt kunstmatig laag gehouden. Dat maakt de natuur daar extra kwetsbaar voor droogte, terwijl we in robuuste natuurgebieden met een natuurlijke waterhuishouding juist positieve effecten van de droogte zien.

Veel beken staan op dit moment droog. Dieren die in de beken leven worden in sommige gevallen door de waterschappen verplaatst naar plekken waar nog wél water staat, zoals al gebeurde met de zeldzame beekprik in de Verloren Beek (Gelderland). Waterschap Vallei en Veluwe nam maatregelen om de zeldzame vissen te redden en uit te zetten in beken die nog wel water voerden. In welke mate het leven in de beken zich zal herstellen, zal de tijd moeten leren.

In het voorjaar – vaak een natte periode – wordt snel water afgevoerd en het waterpeil laag gehouden zodat het land bewerkt kan worden. Maar in droge periodes heeft iedereen daar last van: al gauw is het gebied zo droog dat landbouw, waterwinning en natuur ernstig kampen met watertekort. Borren: ‘We moeten dus samen werken aan een betere inrichting, gebruik en beheer van ons watersysteem om ons land weerbaarder te maken tegen de effecten van klimaatverandering: een hoger waterpeil en meer ruimte om water op te slaan Robuuste natuurgebieden zijn onmisbaar in die inrichting; ze slaan water op in natte periodes, en geven water af in tijden van droogte.
De meeste ecologische effecten zullen echter pas volgend jaar zichtbaar worden. Het is belangrijk dat juist de gebieden die nu schade op (dreigen te) lopen, extra worden onderzocht.

Water Natuurlijk wil snel steviger aanpak van verdroging natuurgebieden Nederland is steeds dieper ontwaterd voor de landbouw. Dat heeft geleid tot verdroging van onze natuur. We vinden het belangrijk dat de waterschappen verder gaan met het bestrijden van de verdroging van onze natuurgebieden.

De nieuwsbrief is weer uit. Klik hier.

Water Natuurlijk onderscheidt zich van andere partijen door de manier waarop we veilig, schoon en mooi water willen bereiken. Wij geven landschap, natuur, cultuurhistorie en recreatie een belangrijke plaats in het waterbeheer. Daarnaast spelen we actief in op veranderingen in het klimaat: we krijgen vaker te maken met lange perioden van droogte en korte maar hevige regenbuien. Daar willen we Vallei en Veluwe tijdig op voorbereiden. Tot slot anticiperen we op de veranderingen in de samenleving. Inwoners willen steeds vaker zelf hun woonomgeving verbeteren of en beheren. Wij zoeken actief de samenwerking met deze inwoners en ook met collega-overheden, grondeigenaren en maatschappelijke organisaties.

Deze onderscheidende aanpak willen we versterken. Hier zetten we op in (klik op een regel voor uitleg):

1. Eén maatregel, meerdere doelen
2. Voorbereid op de toekomst
3. Actief met innovatie
4. Samen met inwoners en andere partijen

Het volledige verkiezingsprogramma is hier te downloaden (PDF).

Ook benieuwd naar ons standpunt omtrent het Binnenveld? Weten wat wij vinden van schaliegas? Of hoe wij de Grebbedijk willen aanpakken? Lees dan de Standpunten van Water Natuurlijk Vallei en Veluwe op specifieke onderwerpen (PDF).

Ons verkorte verkiezingsprogramma is hier te downloaden (PDF).