Een paar maanden geleden hielden we een lezersenquête. Die wees uit dat veel lezers de nieuwsbrief van Water Natuurlijk voor het gebied van waterschap Vallei en Veluwe zeer op prijs stelden.

Dat succes smaakt naar meer! Daarom hebben we besloten om de nieuwsbrief vanaf 2018 uit te breiden tot heel Midden-Nederland. Dat wil zeggen de gebieden van de waterschappen Vallei en Veluwe, Rijn en IJssel en Rivierenland.

Bijdragen en tips zijn uiterwaard zeer welkom. Stuur deze naar WaterNatuurlijkMN@gmail.com

Dit is de eerste nieuwsbrief van 2018. Het is de bedoeling om dit nieuws ongeveer 4 keer per jaar te brengen. Iedereen kan de nieuwsbrief digitaal toegestuurd krijgen via deze link. De nieuwsbrief is hier te downloaden.

Achtentwintig gemeenten, de provincies Gelderland en Utrecht en Waterschap Vallei en Veluwe hebben hun handtekening gezet onder een manifest om samen te werken aan een klimaatbestendige toekomst. Dit is de regionale doorvertaling van het landelijke Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie. Het is voor het eerst dat op deze grote schaal zoveel gemeenten ‘ja’ zeggen tegen het samen aan de slag gaan om klaar te zijn voor de toekomst als het gaat om het klimaat.

Ze overhandigden gelijk dit Regionaal Manifest Ruimtelijke Adaptatie aan Deltacommissaris Wim Kuijken. In deze overeenkomst staan verwachtingen, ambities en afspraken om samen onze regio klimaatbestendig in te richten.

Natuurlijk werken gemeenten, provincie en waterschap al veel samen om wateroverlast en hittestress tegen te gaan. Met het manifest wordt de samenwerking intensiever en wordt in 2018 samengewerkt aan bijvoorbeeld stresstesten om te kijken of de eigen gemeente klimaatbestendig is. Met deze nulmeting kunnen we kwetsbaarheden en kansen in kaart brengen en daarop in gezamenlijkheid handelen.

Er gebeurt al veel, zoals bijvoorbeeld het afkoppelen van regenwater. Belangrijk is de samenwerking met de inwoners. Zo kunnen stresstesten bijvoorbeeld uitwijzen dat er op een locatie geregeld wateroverlast is. Het creëren van een natuurlijke waterspeeltuin kan dan een oplossing zijn. Het realiseren hiervan gebeurt altijd in samenwerking met inwoners. Samen zorgen we ervoor dat regenwater goed zijn weg kan vinden. Het manifest zorgt er nu voor dat alle gemeenten meedoen op structurele basis. Er is een korte film gemaakt over de samenwerking tussen de 28 gemeenten en het waterschap.

Nieuwsbrieven
Water Natuurlijk Vallei en Veluwe heeft uiteraard ook een Nieuwsbrief. Wilt u deze automatisch ontvangen? Klik dan hier.Verder kunt u ook veel informatie vinden op de site van uw Waterschap. In onze regio is dat Waterschap Vallei en Veluwe.Indien u lid wilt worden van Water Natuurlijk kan dit natuurlijk ook. Aanmelden kan door hier te klikken .

De maatregelen die worden voorgesteld in het zesde actieprogramma Nitraatrichtlijn zijn onvoldoende om de gestelde milieudoelen van de Nitraatrichtlijn, Grondwaterrichtlijn en de Kaderrichtlijn Water in heel Nederland op tijd te halen. Met name in de zuidelijke zandgebieden blijft voorlopig te veel nitraat in het grondwater aanwezig. Ook het oppervlaktewater zal in ieder geval tot 2027 te veel nitraat bevatten. Dat zegt de Commissie voor de milieu-effectrapportage (Cie. Mer) in het toetsingsadvies van het actieprogramma.

Dat is niet alleen slecht nieuws voor de waterkwaliteit, maar ook voor de boeren in heel Nederland. Het actieprogramma vormt namelijk de basis voor het behoud van de bestaande Europese toestemming om méér te mogen bemesten dan de Europese gebruiksnorm van 170 kilogram per hectare voor stikstof uit dierlijke mest, de zogenoemde derogatie. Als deze ontheffing niet wordt verlengd zal de omvang van de melkveestapel in heel Nederland drastisch omlaag moeten.

De Commissie mer constateert dat de maatregelen die nodig zijn om de waterkwaliteit te behouden, met elk nieuw actieprogramma gedetailleerder en complexer worden. Dit komt de uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid niet ten goede. Bovendien gaat het MER ervan uit dat het beleid volledig wordt nagevolgd, terwijl dit in de huidige praktijk regelmatig anders blijkt te zijn. Omdat de effectberekeningen hier geen rekening mee houden, geven ze een theoretische werkelijkheid weer.

De commissie vindt dat het MER voor het actieprogramma moet onderzoeken of met meer ingrijpende maatregelen de doelen wel kunnen worden gehaald. Daarbij moet niet worden ingezet op ‘verder sleutelen aan maatregelen op een steeds lager schaalniveau’. Er moeten grote stappen worden gezet, aldus de commissie. In dit verband wijst de Commissie er ook op dat uit het Compendium voor de leefomgeving blijkt dat vanaf 2008 de mestproductie door rundvee, en daarmee de totale mestproductie, sinds 2002 weer licht is toegenomen. Dit betekent dat de opgave in de afgelopen jaren dus alleen maar groter is geworden.

Modderbeek is klaar voor de toekomst
Waterschap Vallei en Veluwe heeft de Modderbeek tussen Leusden en Achterveld opnieuw ingericht. Hierdoor ontstaat meer stroming en variatie van stroming in de beek. Er is langs de beek ruimte gemaakt om water vast te houden als er teveel neerslag valt. De ruimte langs de Modderbeek wordt bij hevige regenval als waterberging gebruikt. Deze 40 meter brede beekzone kon worden aangelegd nadat een aaneengesloten strook grond van 20 hectare beschikbaar kwam. Dat gebeurde na een vrijwillige kavelruil met medewerking van veel grondeigenaren.

De Modderbeek
De Modderbeek is over een lengte van 5.700 meter smaller en minder diep gemaakt. Er zijn bochten aangelegd en stuwen zijn verwijderd. De invloed van de natuur op de Modderbeek wordt door de maatregelen groter. Dat is gunstig voor waterdieren en –planten omdat voor hen een aantrekkelijker leefgebied ontstaat. Hiermee wordt voldaan aan de gestelde doelen van de provincie Utrecht die de Modderbeek aanwees als natte ecologische verbindingszone.

De Zuidkant
Op de zuidkant van deze zone ontwikkelt zich bos. Deze begroeiing zorgt ervoor dat de zon minder op het beekwater schijnt. Dit heeft een gunstig effect op de waterkwaliteit en gaat plantengroei in de beek tegen. De maatregelen hebben geen nadelige gevolgen voor agrarische percelen omdat de grondwaterstand niet verandert. Ook het vermogen om water uit de Modderbeek naar het Valleikanaal af te voeren, verandert niet. De nieuwe loop is deels gebaseerd op de stroom van de Modderbeek in 1969, het jaar net voor kanalisatie. De beek mag vrij meanderen in de zone van 40m breed. Van het werk dat einde 2016 gereed is gekomen, is nu ook een mooie video te zien. De dronebeelden tonen hoe de Modderbeek er in het voorjaar van 2017 uitzag. De Modderbeek is ook vanaf de grond te bewonderen. Er liggen namelijk meerdere Klompenpaden langs de Modderbeek, met verbindingen naar het bestaande Snorrenhoefpad, de nieuwe wijk Groot Agteveld en het nieuwe knooperf Hoog Achterveld. Deze klompenpaden worden gerealiseerd door Landschap Erfgoed Utrecht en Landschapsbeheer Gelderland. Waterschap Vallei en Veluwe en gebiedscoörperatie O-gen ondersteunen hierbij.

De kwabaal, de enige kabeljauwachtige in zoet water, heeft in Gelderland nog één populatie en is ook in de rest van West- en Midden-Europa zeldzaam geworden. De provincie Gelderland wil de soort voor Gelderland behouden. RAVON heeft daarom op verzoek van de Provincie Gelderland de verspreiding in Gelderland en de kwaliteit van de leefgebieden in beeld gebracht en de noodzakelijke beheer- en herstelmaatregelen beschreven.

De kwabaal is een vis van rivieren en de beken die daarin uitmonden. Van oudsher kwam hij dan ook veel voor in Gelderland. Op dit moment leeft er nog een kleine populatie in de Gelderse IJssel, en in de Waal wordt er af en toe één waargenomen.

Het dier heeft in zijn leven verschillende habitats nodig. Volwassen kwabalen leven in de oevers van koele en zuurstofrijke rivieren en meren en jagen daar ’s nachts op vis en andere dieren. Om te paaien trekken zij ’s winters zijwateren op en leggen eitjes op zand- en grindbodems. De jonge visjes groeien op in ondiep overstroomde uiterwaarden en oevers. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de soort het moeilijk heeft in Nederland. In het huidige landschap met genormaliseerde rivieren en gekanaliseerde, onbeschaduwde beken zijn koele delen moeilijk te vinden. Uiterwaarden overstromen nog wel, maar veel korter dan vroeger; beekdalen overstromen niet meer. En stuwen en gemalen onderbreken de vrije stroom van water.

Toch zijn er ook kansen. De waterkwaliteit is verbeterd en is doorgaans geen knelpunt meer. Veel stuwen en gemalen zijn passeerbaar gemaakt voor vis. Op veel plaatsen zijn natuurontwikkelingsprojecten uitgevoerd. Er is dus ruimte beschikbaar om oevers, zijwateren en overstromingsvlakten in te richten. Het gaat dan om overgedimensioneerde trajecten versmallen en verondiepen (hermeandering, beekbodemverhoging), verwijderen van stuwen, verlaging van de oeverlanden (afgraven), verminderen bemaling, toelaten van dood hout (zorgt voor opstuwing). De mens hoeft niet alles zelf te doen; ook beverdammen zorgen voor een goede omgeving voor de kwabaal!

Binnen het gebied van Vallei en Veluwe liggen de meeste kansen langs de Voorsterbeek & Lage Leiding, de Hierdensche Beek, de Heelsumse Beek en Renkunse Beek. Langs de IJssel liggen kansen in Cortenoever, het hele stuk tussen Zutphen en Veessen, en in de Hoenwaard bij Hattem.

Beken vormen de ruggengraat van ons landschap. Ze geven een streek karakter. Beken zijn niet alleen van cruciaal belang voor het waterbeheer, maar ook voor de natuur en de recreatieve aantrekkelijkheid. De komende jaren worden veel beekdalen aangepakt. Beekherstel, waterberging en klimaatadaptatie vragen om een voortvarende aanpak. Steeds vaker spelen landschap en erfgoed daarin een rol.

Bewoners, recreanten en maatschappelijke organisaties hechten steeds meer waarde aan de geschiedenis van hun landschap en de eigenheid van hun gebied. Ook in de waterwereld groeit de aandacht voor erfgoed. Vaak werkt dat inspirerend en verbindend en biedt het aanknopingspunten voor actuele wateropgaven. Maar er zijn ook vragen. Welk erfgoed is er eigenlijk in beekdalen, hoe herken je het en hoe maak je op gebiedsniveau keuzes? Welke kennis heb je nodig en wat betekent erfgoed bijvoorbeeld voor het beheer? Wat is de rol van het waterschap?

Om die vragen te beantwoorden en de brug te slaan tussen beide werelden, werken STOWA en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed samen in het project Beekherstel en Erfgoed. Het resulteert in het Handboek Beekherstel en Erfgoed, het derde deel van het Bekenfeuilleton van STOWA. Het Handboek verschijnt in 2018. Op deze site zijn tussenresultaten en achtergronden te vinden. Lees meer over het project. Het Handboek bestaat uit drie delen, een procesmatig deel ‘Erfgoed op de agenda’, een inhoudelijk deel ‘Catalogus Beekerfgoed’ en een Kennisbank.

Nieuwsbrieven
Water Natuurlijk Vallei en Veluwe heeft uiteraard ook een Nieuwsbrief. Wilt u deze automatisch ontvangen? Klik dan hier.Verder kunt u ook veel informatie vinden op de site van uw Waterschap. In onze regio is dat Waterschap Vallei en Veluwe.Indien u lid wilt worden van Water Natuurlijk kan dit natuurlijk ook. Aanmelden kan door hier te klikken.

Minister Carola Schouten van Landbouw reageerde furieus op een bericht begin november in NRC Handelsblad dat bijna twee op de drie mestbedrijven in Oost-Brabant en Noord-Limburg zijn beboet of veroordeeld wegens fraude of daarvan worden verdacht. Schouten wil snel opheldering van de sector, waarvan volgens deze krant 64 procent van de bedrijven ooit verdacht, beboet of veroordeeld is geweest wegens fraude.

De grootschalige mestfraude draagt regelrecht bij aan de slechte kwaliteit van het oppervlaktewater. Dat zegt Lambert Verheijen, dijkgraaf van het waterschap Aa en Maas. “We doen al er al tien jaar alles aan om de waterkwaliteit te verbeteren, ook volgens de Europese afspraken. Ondanks de mestnormering stagneert de waterkwaliteit.” Ook de Brabantse Milieufederatie reageert geschokt op de omvang van de mestfraude. Directeur Selçuk Akinci van de BMF ziet maar één oplossing voor het probleem. Er moet minder vee komen. “De helft lijkt me een goed begin”, zegt hij. “We hebben in Nederland te veel dieren. Van Europa krijgen we al extra ruimte om meer mest te produceren dan het land aan kan, maar zelfs daarmee komen we in de problemen. Dit systeem is niet houdbaar.”

Ook Natuurmonumenten reageerde met grote ontsteltenis op de uitkomsten van onderzoek door NRC Handelsblad over omvangrijke mestfraude in de agrarische sector. Natuurmonumenten roept minister Schouten op om geen genoegen te nemen met intenties tot verbetering, maar hard in te grijpen. “Het Nederlandse mestoverschot en de mest die illegaal verdwijnt in onze leefomgeving, is het grootste natuurprobleem in ons land”, zegt Teo Wams, directeur natuurbeheer bij Natuurmonumenten.

Dat veehouders in het zuidoosten van Nederland frauderen met hun mestboekhouding is al langer bekend. Het onderzoek van NRC Handelsblad toont nu aan dat het probleem veel groter is dan ooit vermoed werd. Dat het op zo’n grote schaal blijkt te gebeuren is ronduit stuitend. Een overschot aan mest zorgt voor vervuiling van bodem en (drink)water, en heeft een verwoestend effect op de natuur. Daarnaast bestaan er grote zorgen over de effecten van te veel meststoffen op luchtkwaliteit en daarmee voor de volksgezondheid. “Om de kwaliteit van ons water, onze bodem en onze lucht gezond te houden, wordt door de overheid jaarlijks honderden miljoenen euro’s geïnvesteerd. Maar dat is dweilen met de kraan open als boeren hun mestoverschot alsnog illegaal op het land uitrijden”, aldus Wams. Technische oplossingen om het mestoverschot te verwerken blijken al decennialang geen soelaas te bieden. Wams: “De oplossing is dan ook pijnlijk maar onvermijdelijk, de Nederlandse veestapel moet krimpen. De hoeveelheid mest die geproduceerd wordt, moet in evenwicht komen met de hoeveelheid die we kwijt kunnen op het land

De drijvende afvalberg van plastic afval in de oceanen groeit nog elke dag en is een grote bedreiging voor het wereldwijde ecosysteem. Elk jaar sterven miljoenen zeedieren vanwege plastic in hun maag. Plastic tasjes die in het water belanden worden ingeslikt door walvissen, zeehonden en zeemeeuwen en dat kan dodelijk zijn. Maar ook in onze rivieren, beken, kanalen en sloten vormen microplastics vormen een steeds grotere belasting.

Water Natuurlijk is een groot voorstander van snel terugdringen van de hoeveelheid plastic. Om te beginnen met statiegeld op plastic flessen. Dat werkt namelijk uitstekend. Zo heeft de 20 cent die we sinds enige tijd voor een plastic tasje in de winkel moeten betalen, de hoeveelheid zwerfplastic al flink teruggedrongen.

Tot het zover is, zullen we de rommel moeten opruimen. De bewoners van Wageningen zijn daar al aardig mee bezig. Wageningen Schoon en Platform Stadsgracht Wageningen organiseerden onlangs een succesvolle opschoonvaart van de stadsgracht. Ruim 300 kg afval werd er uit de stadsgracht gevist. Een fiets, een jas, een verkeersbord, maar vooral heel veel flesjes en blikjes.

Zo’n tachtig volwassenen en kinderen waren druk in de weer om de stadsgracht een grote schoonmaakbeurt te geven. De eerste opschoonvaart was een groot succes en wordt vanaf nu twee keer per jaar georganiseerd.

Nieuwsbrieven
Water Natuurlijk Vallei en Veluwe heeft uiteraard ook een Nieuwsbrief. Wilt u deze automatisch ontvangen? Klik dan hier.Verder kunt u ook veel informatie vinden op de site van uw Waterschap. In onze regio is dat Waterschap Vallei en Veluwe.Indien u lid wilt worden van Water Natuurlijk kan dit natuurlijk ook. Aanmelden kan door hier te klikken.

Door het oude cultuurlandschap tussen Nijkerk, Putten en Voorthuizen stromen een aantal beken als de Veldbeek, Schuitenbeek en Appelse beek. Door hun diepe insnijdingen en slingerende loop doen deze beken natuurlijk aan. Maar zijn deze beken wel zo natuurlijk? Hun ligging en vorm roepen vragen op over zowel hun ontstaansgeschiedenis als hun functie. Ze blijken onderdeel te zijn van een vernuftig bevloeiingssysteem. Een ingewikkeld stelsel van aan- en afvoersloten, walsystemen en vloeiweiden waarvan nog vage overblijfselen in het landschap zijn terug te vinden.

Bij nadere beschouwing blijken deze vaak prachtig slingerende beken niet op een ‘natuurlijke’ plaats te liggen. Ze volgen in veel gevallen niet de laagste plaatsen in het landschap. De beken zijn juist in de flank van de dekzandruggen gegraven om mineraalrijk grond en/of kwelwater te winnen. Het vloeiweidesysteem werd gebruikt voor bemesting. Men legde hoge wallen om de betreffende weilanden aan. Door middel van sloten en greppels liet men de graslanden onderlopen. Het water werd in de weilanden vastgehouden. Het water zakte langzaam in de grond, waarna minerale deeltjes achterbleven. Hierdoor groeide het gras beter. Dit systeem heeft waarschijnlijk tot aan het einde van de 19e eeuw dienst gedaan. Met de komst van de kunstmest verdween de techniek van bevloeien.

Op Klein Bylaer ten westen van Barneveld is het waterbeheersingsstelsel van sprengen en beken nog intact. Onder het gebied ligt een aantal grote ‘kwelkraters’ waar uitwisseling met het grondwater optreedt. Het relatief warme en kalkrijke kwelwater werd afgetapt en gebruikt om grasland mee te bevloeien. Het kalkhoudende en mineraalrijke water uit de kwelkoppen werd naar het grasland geleid, dat tijdelijk onder water kwam te staan. Zo werden mineralen aangevoerd, en werden schadelijke insecten in de bodem verdelgd. In 2013 heeft GLK de sloten en wallen zichtbaar gemaakt die een rol hebben gespeeld bij dit vloeiweidesysteem. Maar je kunt nog een flinke stap verder gaan. Op landgoed Het Lankheet in Twente is het vloeiweidesysteem hersteld. Niet alleen vanwege het belang van de cultuurhistorie, maar ook omdat dit een eigentijdse manier is om water langer in het gebied vast te houden, verdroging tegen te gaan, en water te zuiveren. Een mooi voorbeeld voor de Vallei!

Nieuwsbrieven
Water Natuurlijk Vallei en Veluwe heeft uiteraard ook een Nieuwsbrief. Wilt u deze automatisch ontvangen? Klik dan hier.Verder kunt u ook veel informatie vinden op de site van uw Waterschap. In onze regio is dat Waterschap Vallei en Veluwe.Indien u lid wilt worden van Water Natuurlijk kan dit natuurlijk ook. Aanmelden kan door hier te klikken.

De afgelopen vijftig jaar is de grondwaterstand in Nederland op veel plaatsen gedaald met enkele decimeters tot meer dan een meter. Dit leidt tot verdroging van de bodem, wat nadelige gevolgen heeft voor veel planten en dieren die van een hoog waterpeil afhankelijk zijn. Verdroging is daardoor een belangrijke oorzaak van verlies van biodiversiteit.

Na een advies van de Taskforce Verdroging, ingesteld door het toenmalige ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, stelden de provincies in 2007 een zogenaamde TOP-lijst op van 287 natuurgebieden waar met voorrang een oplossing voor de verdroging moest komen. Het ging om gebieden waar de nood het hoogst was. In 2015 moest de verdroging in 80 procent van deze gebieden zijn opgeheven. Helaas heeft het niet zo mogen zijn. Utrecht en Gelderland hebben in 2009 in hun Waterplannen vastgelegd dat de aanpak van de belangrijkste verdroogde gebieden in 2027 klaar moet zijn.

Enige tijd geleden meldde minister Melanie Schultz (Infrastructuur en Milieu) dat 31 procent van de noodzakelijke maatregelen is uitgevoerd, 21 procent is in uitvoering en voor de rest worden plannen gemaakt. Het is nu aan de provincies, aldus de minister. Natuurmonumenten vindt dat – landelijk gezien – de aanpak van verdroging door de provincies stagneert. ‘Van het prachtige TOP-gebiedenbeleid, dat de steun had van alle bestuurlijke en maatschappelijke partijen, is niets over. Het hangt nu helemaal af van het geheugen én de portemonnee van de afzonderlijke provincies. En van de wil van waterschappen. Je ziet dat die vaak geen zin hebben om het voortouw te nemen, want ja, wie verantwoordelijkheid toont, moet betalen. Gevolg is dat de verdrogingsaanpak vrijwel stil is komen te liggen.’

Gelukkig heeft waterschap Vallei en Veluwe de afgelopen jaren de verdroging van natuurgebieden wél stevig aangepakt. Voorbeelden van uitgevoerde projecten zijn te vinden in Groot Zandbrink bij Leusden, Soesterveen, het Vossenbroek (bij Emst, tussen Epe en Vaassen), het Wisselse en Tongerense Veen.  Projecten die nu lopen of binnenkort van start gaan zijn het Renkums Beekdal, het Valleilint (landgoederengebied ten oosten van Nijkerk), de Hierdense Beek, het Gulbroek (bij Heerde), het Lampenbroek (bij Klarenbeek, gemeente Voorst) en klimaatproject Voorstonden-Leusveld-Oekense Beek (tussen Voorst en Brummen).

We zijn als Water Natuurlijk heel blij met deze aanpak. Maar er zijn ook nog veel verdroogde gebieden die nog steeds op aanpak wachten. Zo zijn in het Gelderse deel van het Binnenveld zijn twee natuurreservaten door de Europese Unie aangewezen als Natura 2000 gebied; de Bennekomse Meent en de Hel/Blauwe Hel. Helaas vinden sommige partijen het opzetten van het waterpeil van het Valleikanaal in het Binnenveld onbespreekbaar. Het is nu de bedoeling om de verdroging van de Bennekomse Meent tegen te gaan door het oppompen van grondwater. In het Utrechtse deel van het Binnenveld is de situatie voor de natuur vrij hopeloos. Op aandrang van de provincie heeft Staatsbosbeheer hier zelfs terrein moeten verkopen.

In het landgoederengebied tussen Leusden, Woudenberg, Renswoude en Barneveld komen verspreid verdroogde natuurgebieden voor. Ook aan de oostkant van de Veluwe en in de IJsselvallei liggen nog enkele gebieden op aanpak te wachten. Dat geldt ook enkele landgoederen binnen het Gooi, zoals Groeneveld en in de laagte van Pijnenburg. Maar de terreineigenaren hier vinden verdrogingsbestrijding niet gewenst, onder andere omdat dit strijdig kan zijn met behoud van de cultuurhistorische waarden.

Provincies en het Rijk bekijken momenteel in het kader van Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) hoe herstelmaatregelen in bestaande natuurgebieden de milieukwaliteit kunnen verbeteren. Veel van deze maatregelen zijn ook gericht op bestrijding van verdroging. Hoopvol is ook, dat het nieuwe Kabinet 200 mln heeft vrijgemaakt voor aanpak van een zone rondom Natura 2000-gebieden. We hopen dat binnen het gebied van Vallei en Veluwe snel plannen ingediend kunnen worden om van dit geld gebruik te kunnen maken.