Op sommige plekken in de stad is het consequent een paar graden warmer dan elders. Het RIVM bracht deze hitte-eilanden in kaart, nadat heel wat adviesbureaus daarin al waren voorgegaan.

Het hitte-eiland effect is het verschijnsel dat het in steden vaak vele graden warmer is dan in het omliggende gebied. De reden, kort gezegd: er is meer asfalt, steen en staal (die allemaal warmte absorberen), en minder groen.

Het hitte-eiland effect krijgt de laatste jaren meer aandacht, wegens de opwarming van de aarde. In de toekomst worden meer hittegolven verwacht. In combinatie met verdere verstedelijking geven die juist in de stad meer hittestress. Het kan leiden tot extra sterfte onder gevoelige groepen zoals ouderen en chronisch zieken; het kan de arbeidsproductiviteit verminderen; en het kan ook tot meer slaapstoornissen leiden. Dat schreven tien Nederlandse universiteiten en kennisinstellingen drie jaar geleden in het rapport Climate Proof Cities.

Op de kaart kleuren de steden op als gloeiende kooltjes, in een zee van koel blauw. Het mooie van de kaart is dat je kunt inzoomen tot op wijkniveau. De waarden op de kaart zijn jaargemiddelden. Het temperatuurverschil tussen stad en omringend gebied blijft daardoor onder de 3 graden. Maar het kan best dat het verschil op bepaalde warme dagen tijdelijk oploopt tot 7 graden. Dergelijke verschillen doen zich vooral in de avonduren voor, omdat het platteland sneller afkoelt dan de stad.

De kaart is opgesteld om het effect van groen op de stadse temperatuur te laten zien. Als voorbeeld noemt hij Apeldoorn. In het buitengebied, rondom het centrum, liggen diverse parken. Daar is het op de kaart geel tot lichtblauw. Het temperatuurverschil met de omgeving is beperkt: 0,6 tot 0,8 graden. Het centrum kleurt veel roder. Ook rond sportvelden is het koeler.

Apeldoorn – Groen in de stad tempert de stedelijke hitte-eilanden

Klimaat en kunst! IJsselbiënnale 2017  De IJsselbiënnale is een kunstroute met maar liefst 26 kunstwerken van internationale kunstenaars. Als gevolg van de klimaatverandering wereldwijd is ook de IJssel de afgelopen jaren ingrijpend veranderd. Daarom vragen we kunstenaars in te gaan op oorzaken en gevolgen van klimatologische veranderingen in de IJsselvallei. Onderwerpen als de maakbaarheid van de natuur, hoog water en overstromingen leiden tot kunstwerken met dromen, wensbeelden of nietsontziende doemscenario’s.

De route meandert langs de rivier de IJssel. De kunstwerken vind je op bijzondere locaties in het landschap en in de historische Hanzesteden. In uiterwaarden en bij sluizen, steenfabrieken en landgoederen; daar waar je de IJssel kunt zien, ruiken en proeven.

In deze eerste editie van de IJsselbiënnale tonen kunstenaars hun visie van de invloed van de klimaatverandering op ons rivierenlandschap: van poëtische droombeelden en utopische toekomstvisies tot nietsontziende doemscenario’s. Samen met een rijk gevarieerd activiteitenprogramma van musea, culturele instellingen en kunstenaars uit de IJsselvallei, wordt het een zomer vol cultuur!

Nieuwsbrieven
Water Natuurlijk Vallei en Veluwe heeft uiteraard ook een Nieuwsbrief. Wilt u deze automatisch ontvangen? Klik dan hier.Verder kunt u ook veel informatie vinden op de site van uw Waterschap. In onze regio is dat Waterschap Vallei en Veluwe.Indien u lid wilt worden van Water Natuurlijk kan dit natuurlijk ook. Aanmelden kan door hier te klikken .

Naar bloeiende bermen! FLORON en De Vlinderstichting krijgen de laatste jaren verontrustende signalen over de snelle achteruitgang van karakteristieke planten en vlinders in bermen. Ongunstig bermbeheer speelt hierin waarschijnlijk een belangrijke rol. De afname van de bloemrijkdom wordt als één van de belangrijkste oorzaken van de achteruitgang van vlinders en andere insecten gezien.

Om te voorkomen dat kwetsbare en/of beschermde plantensoorten (te vroeg) gemaaid worden, kunnen bermbeheerders hun bermen inventariseren op de aanwezigheid ervan. Ook kunnen zij de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF) raadplegen. In de NDFF staan alle waarnemingen van planten en dieren en hun locaties. In de meeste gedragscodes staat omschreven dat de opdrachtnemer het al of niet aanwezig zijn van beschermde soorten binnen het werkgebied moet vaststellen. Moderne tractoren en maaimachines zijn uitgerust met GPS-systemen waarin ingevoerd kan worden waar kwetsbare en/of beschermde soorten staan. Een alternatief is het intekenen op kaart of vlaggetjes of linten in de berm plaatsen. Om inzichtelijk te maken waar goede en slechte bermen liggen en wat daar nog aan vlinders en nectarplanten is aan te treffen, zijn FLORON en De Vlinderstichting gestart met de campagne ‘Mijn berm bloeit!’. Met de campagne willen ze bereiken dat beheerders en burgers weten hoe het met bermen is gesteld en wat ze daar eventueel aan kunnen verbeteren. Waterschap Vallei en Veluwe houdt zoveel mogelijk rekening met belanghebbenden en wil waar mogelijk maatwerk leveren. Rond natuurgebieden is meer ruimte voor begroeiing, terwijl in landbouwregio’s en de bebouwde kom intensiever wordt gemaaid. Waar nodig startte het waterschap in mei al met het maaien van waterbodems en oevers van sloten, weteringen en kanalen. Dit vanwege de zachte winter waardoor grassen en planten sneller groeiden. Het waterschap geeft aan dat zijn werk is gericht op stevige dijken en waterveiligheid. Daarnaast heeft het oog voor biodiversiteit: de variatie aan flora op de dijken. Het waterschap zegt te merken dat mensen soms teleurgesteld zijn als een bloemrijke dijk, of een bloemrijke onderhoudsstrook naast een dijk, pas gemaaid is. “Dat is een begrijpelijke reactie. Biodiversiteit is belangrijk en we houden er rekening mee voor zover dat mogelijk is binnen de kaders van ons maaibeleid, gericht op sterke dijken en waterveiligheid.”

Gemaaide dijkberm langs bloeiende weide

Helaas is het nog niet zo ver dat de landbouw zonder bestrijdingsmiddelen werkt. De bollenteelt is een sector met een heel hoog verbruik. Vooral de lelieteelt is berucht. De leliebollenteelt is de teelt waarbij men veruit de meeste bestrijdingsmiddelen per hectare gebruikt. Per jaar gaat het om de toepassing van gemiddeld 117 kg/ha bestrijdingsmiddelen (inclusief minerale olie) in de lelieteelt tegenover ruim 7 kg/ha gemiddeld bij gewassen zoals aardappelen, snijmais en suikerbieten.

In Nederland wonen ongeveer 90.000 mensen binnen 50 meter van een bloembollen- of fruitperceel. Het is onduidelijk in welke mate omwonenden worden blootgesteld aan bestrijdingsmiddelen die worden gebruikt op die percelen. De Gezondheidsraad heeft daarom geconcludeerd dat er onderzoek nodig naar de mate waarin omwonenden van landbouwpercelen worden blootgesteld aan gewasbeschermingsmiddelen. Vooral uit buitenlands onderzoek komen aanwijzingen dat omwonenden gezondheidsrisico’s kunnen lopen. Het RIVM is in 2015 een onderzoek gestart naar de blootstelling van omwonenden aan bestrijdingsmiddelen. Het kan nog wel even duren voordat het resultaat van het onderzoek bekend is. Daarom beveelt de Gezondheidsraad aan om maatregelen te nemen om de blootstelling van omwonenden te verminderen.

Op de Veluwe wordt ieder jaar zo’n 100 hectare grond gebruikt voor bollenteelt, waarvan 35 hectare in directe nabijheid van Natura 2000-gebied. Onderzoeksinstituut Alterra stelt op basis van eigen onderzoek dat gewasbeschermingsmiddelen die bij de teelt van lelies, gladiolen en tulpen worden gebruikt schadelijk kunnen zijn voor beschermde soorten in die natuurgebieden.

Vanaf 1 januari 2017 is een Natuurbeschermingswetvergunning nodig voor de teelt van bollen langs beken op de Veluwe. De provincie Gelderland doet dit uit voorzorg, aangezien de effecten van gewasbeschermingsmiddelen op de kwetsbare waternatuur niet duidelijk zijn. Daarnaast start de provincie, samen met het Waterschap Vallei en Veluwe een onderzoek naar de effecten op de waternatuur. Aan de vergunning stelt de provincie de voorwaarde dat telers moderne spuitapparatuur gebruiken én dat een teeltvrije zone van minimaal vijf meter van de beek wordt gehanteerd. In bijzondere gevallen, zoals een beek met een laatste populatie van een zeldzame vissoort, kunnen aanvullende voorwaarden worden gesteld of de vergunning onthouden worden. Inmiddels is duidelijk dat smalle spuitvrije zones niet goed werken. Ter bescherming van de drinkwaterwinning Drentsche Aa is in de Provinciale Omgevingsverordening (POV) aan weerszijde van de beken een spuitvrije zone van 4 meter opgenomen. Deze smalle zone biedt duidelijk onvoldoende bescherming, zeker wanneer er steeds meer sprake is van lelieteelt.

Naast het hoge gebruik aan bestrijdingsmiddelen gaat de teelt ook gepaard met intensieve drainage en beregening.

Het waterschap in Drenthe is inmiddels in overleg zijn met de bollensector over de verdere aanpak en mogelijke maatregelen rond deze teelt. Het is dus de vraag of de provincie Gelderland en waterschap Vallei en Veluwe op de Veluwe ook geen aanvullende maatregelen zouden moeten treffen.

Nieuwsbrieven
Water Natuurlijk Vallei en Veluwe heeft uiteraard ook een Nieuwsbrief. Wilt u deze automatisch ontvangen? Klik dan hier.Verder kunt u ook veel informatie vinden op de site van uw Waterschap. In onze regio is dat Waterschap Vallei en Veluwe.Indien u lid wilt worden van Water Natuurlijk kan dit natuurlijk ook. Aanmelden kan door hier te klikken .

Ook zitten er nog steeds te veel bestrijdingsmiddelen in ons grond- en oppervlaktewater.  Uit metingen blijkt dat bestrijdingsmiddelen in meer dan 70 procent van de meetpunten in het grondwater aanwezig zijn en in 17 procent van de meetpunten de norm van 0,1 µg/l overschrijden. In meetpunten die in grondwaterbeschermingsgebieden voor de drinkwaterwinning liggen wordt deze norm in 11 procent van de gevallen overschreden.

De hoogste concentraties komen voor in gebieden met bollenteelt en in de Noord-Brabantse zandgronden. Maar ook op enkele punten in de Gelderse Vallei komen zeer hoge concentraties voor, terwijl minder hoge normoverschrijdingen overal in de Vallei en Veluwe voorkomen. Ook in het oppervlaktewater worden de normen veelvuldig overschreden. In 2015 werd landelijk, net als in 2014, op iets meer dan 60 procent van de meetlocaties de normen voor langdurige blootstelling aan bestrijdingsmiddelen overschreden.  De provincies zullen de resultaten van de overschrijding van de grondwaternorm voor deze middelen melden aan de Commissie Toelating Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden. De provincies zijn van mening dat deze stoffen niet boven de norm in het grondwater voor mogen komen en zeker niet in de grondwaterbeschermingsgebieden. Het toelatingsbeleid voor gewasbeschermingsmiddelen zou dit moeten te voorkomen.

Bestrijdingsmiddelen in ondiepe grondwater in gehele beheersgebied Vallei en Veluwe Bron: KWR

Nieuwsbrieven
Water Natuurlijk Vallei en Veluwe heeft uiteraard ook een Nieuwsbrief. Wilt u deze automatisch ontvangen? Klik dan hier.Verder kunt u ook veel informatie vinden op de site van uw Waterschap. In onze regio is dat Waterschap Vallei en Veluwe.Indien u lid wilt worden van Water Natuurlijk kan dit natuurlijk ook. Aanmelden kan door hier te klikken .

Er zit helaas nog steeds te veel stikstof en fosfaat in grond- en oppervlaktewater. Dit blijkt uit een rapportage van RIVM, in samenwerking met Rijkswaterstaat en Deltares. Het rapport is opgesteld op basis van gegevens uit verschillende meetnetten voor waterkwaliteit. Landbouw vormt een belangrijke bron voor nitraat, stikstof en fosfaat in oppervlaktewater.

Sinds het begin van de jaren ’90 zijn de nitraatconcentraties in het water op landbouwbedrijven afgenomen en is de kwaliteit van het oppervlaktewater verbeterd. Ten opzichte van de vorige monitoringsronde zijn de verbeteringen in de waterkwaliteit echter beperkt.

In het ondiepe grondwater komen de meeste overschrijdingen van de nitraatnorm voor. De nitraatconcentraties in diepere grondwater en het oppervlaktewater zijn meestal lager, dit komt onder andere doordat het nitraat afbreekt. Verontreinigingen zijn in de bodem soms jarenlang onderweg. Dit vraagt om zorgvuldigheid bij het menselijk handelen op en in de bodem.

Nieuwsbrieven
Water Natuurlijk Vallei en Veluwe heeft uiteraard ook een Nieuwsbrief. Wilt u deze automatisch ontvangen? Klik dan hier.Verder kunt u ook veel informatie vinden op de site van uw Waterschap. In onze regio is dat Waterschap Vallei en Veluwe.Indien u lid wilt worden van Water Natuurlijk kan dit natuurlijk ook. Aanmelden kan door hier te klikken .

Somber beeld Nationaal Dreigingsbeeld 2017: grootschalige mestfraude Het recente politierapport Nationaal Dreigingsbeeld 2017 laat een somber beeld zien van de mesttransporten. Een kwart tot 40 procent van de mest in Nederland wordt illegaal verhandeld of gedumpt. Mestfraude is relatief eenvoudig en vanwege de hoge mestafzetkosten is de hele keten van mestverwerking gevoelig voor het plegen van mestfraude.

Het is relatief eenvoudig om fraude te plegen, terwijl het lastig en arbeidsintensief is om mestfraude te ontdekken en aan te tonen. Het rapport geeft aan dat er, om mestfraude in beeld te krijgen, diepgaander onderzoek naar de meststromen nodig is. Verschillende data (monstermetingen, rittenlijsten, tachograafgegevens, gps-gegevens) moeten gecombineerd worden om fictieve en daadwerkelijke meststromen inzichtelijk te krijgen. Dergelijke onderzoeken zijn gecompliceerd en tijdrovend. Bovendien zijn op dezelfde handeling verschillende wetten van toepassing. Dat maakt handhaving en controle lastig en complex.

Gezien het grote aantal mesttransporten is het niet mogelijk elk transport te controleren: de NVWA controleert jaarlijks ongeveer 1200 van de ruim 900.000 mesttransporten. ‘Dit is bekend in de branche en dat maakt het illegaal vervoeren en uitrijden van mest aanlokkelijk.’

Criminele activiteiten De praktijk laat de volgende criminele activiteiten rond mestfraude zien: · Er wordt gefraudeerd met mestmonsters. · Mest wordt fictief verplaatst of opgeslagen en daarna zwart afgezet of op het eigen bedrijf of elders illegaal uitgereden. Administratief lijkt alles keurig in orde. In de administratie staat bijvoorbeeld dat de mest is geëxporteerd naar het buitenland, door intermediairs is afgevoerd of door intermediairs is opgeslagen in silo’s of mestkelders. · Er wordt gefraudeerd met plaatsingsruimte. Veehouders laten meer grond registreren dan ze feitelijk bezitten. Daardoor kunnen ze, op papier althans, meer mest uitrijden. Malafide dienstverleners zijn hun daarbij behulpzaam. De frauderende veehouders rijden de mest gewoon op eigen grond uit. · Mestintermediairs maken gebruik van ingewikkelde bedrijfsstructuren en katvangers om de werkelijke eigenaar van de bedrijven en meststromen te verhullen. Veel intermediairs hebben meerdere bv’s. Als ze worden gepakt, laten ze de oude bv klappen en gaan ze verder met een andere.

In deze nieuwsbrief (2016 nr.1) hebben we al eens aangegeven dat het er volgens de cijfers van het CBS sterk op lijkt dat in Nederland veel meer fosfaat en stikstof wordt gebruikt dan volgens de wettelijke gebruiksnormen is toegestaan. Wij vinden dat het daarom belangrijk dat strakker de hand wordt gehouden aan het principe van ‘de vervuiler betaalt’. We willen illegale lozers actiever opsporen. Het waterschap moet de handhaving goed op orde houden en de zuiveringslasten eerlijk over de vervuilers verdelen. Dat doet ook recht aan alle goedwillende ondernemers die een gezonde bedrijfsvoering combineren met de zorg voor een goede waterkwaliteit. Goed gedrag willen we belonen!

Ik geniet van de lente; mijn favoriete seizoen. Ontluikend groen, weerbarstige wolkenluchten en de eerste lente-zonnestralen op de huid. Zelf wandel ik graag een klompenpad in ons prachtige werkgebied. We hebben al een paar dagen gehad met echt zomerse temperaturen. Ik kan daar enorm van genieten. De vraag is alleen: hoe zal het de komende tijd gaan, als het écht zomer is met weken van on-Hollandse warmte? Het klimaat verandert, zodat we qua temperatuur gemiddeld meer uitschieters naar boven hebben. In stedelijk gebied leidt dat soms tot ‘hittestress’.

Er komt al veel warmte vrij door autoverkeer en industrie. En hitte blijft hangen tussen gebouwen en op pleinen. In combinatie met hoge temperaturen, wordt het dan te heet. Zo heeft het KNMI gemeten dat het op De Hof in Amersfoort ’s avonds om elf uur nog 27 graden is, terwijl het iets verderop bij de singels met bomen hooguit 22 graden is. Dat laatste is natuurlijk veel beter om goed te kunnen slapen. Piekbuien horen er ook bij. En die zijn heftiger dan ik me kan herinneren uit mijn jeugd. Soms staat er ineens een straat blank en ontstaat er een enorme druk op het rioolstelsel.

Een ander klimaat vraagt om een andere stad. Voor de waterschappen betekent dat een uitdaging. Samen met gemeenten, bewoners en bedrijven willen we werken aan steden en dorpen die klaar zijn voor de toekomst. Daarom komt er een Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie, als onderdeel van het Deltaprogramma 2018 dat op Prinsjesdag verschijnt. Dit is een nationaal plan van gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk. Samen willen zij het proces van ruimtelijke aanpassing versnellen en intensiveren. Om Nederland ook na 2050 prettig leefbaar te houden. Ook u kunt zelf stappen in de goede richting zetten.

Het uiteindelijke doel is dat we Nederland in 2050 waterrobuust en klimaatbestendig hebben gemaakt. Deze grote opgave verschilt van plaats tot plaats. De bebouwde omgeving wordt zo ingericht dat deze beter bestand is tegen hitte, droogte en wateroverlast. Als Waterschap Vallei en Veluwe werken we hieraan vanuit het Programma De Kracht van Water. We stimuleren mensen of organisaties die regenwater willen afkoppelen van het riool. En we steunen gemeenten die aan de slag gaan met Operatie Steenbreek, een actie om privétuinen te onttegelen en vergroenen.

De noodzakelijke verandering willen we klaren met bewoners, bedrijven en gemeenten. Onze praktische kennis komt daarbij goed van pas. Zo werken we samen aan een leefbare en veilige omgeving om te wonen, werken en recreëren. Met minder wateroverlast en minder hittestress. Doet u mee? Zo blijft de zomer het seizoen voor recreatie en ontspanning.

Frans ter Maten,

Heemraad waterschap Vallei en Veluwe voor Water Natuurlijk

Thermische energie uit oppervlaktewater kan een aanzienlijke bijdrage leveren in het behalen van duurzame ambities van de waterbeheerders. Deze nog bijna onbekende bron van duurzame energie biedt veel potentie, dit wordt nog eens onderstreept met deze landelijke verkenning.

Om een beeld te krijgen van de mogelijkheden van thermische energie uit oppervlaktewater is bij de waterschappen en Rijkswaterstaat het idee voor de potentiekaart ontstaan. De kaart laat zien waar het economisch interessant is om warmte of koude uit oppervlaktewater te winnen. Om een economisch interessant project te kunnen maken moeten waterlopen en plassen in de nabijheid liggen van een warmte en/of koudevraag. Door de thermische vraag uit de warmteatlas te combineren met de kaart van Nederlandse oppervlaktewateren is deze potentiekaart gemaakt.

Als we al het oppervlaktewater dat we in Nederland konden gebruiken, dan zouden we heel het land van duurzame warmte en koude kunnen voorzien en zelfs nog energie overhouden. Echter, alleen daar waar energievraag en oppervlaktewater samenkomen is een project te maken. Wanneer we dit meenemen en alleen naar het economisch winbare potentieel kijken kunnen we alsnog 12% van de landelijke warmtevraag en 54% van de landelijke koudevraag leveren. Deze techniek kan dus flink bijdragen aan onze duurzaamheiddoelstellingen. Een kanttekening is nog wel, dat het toevoegen of onttrekken van warmte aan water ecologische gevolgen kan hebben. Het is belangrijk om daar een goed zicht op te hebben.

Totale jaarlijkse potentieel aan koude bodemopslag capaciteit via gesloten systemen per buurt Bron: Nationale Energieatlas

Nieuwsbrieven
Water Natuurlijk Vallei en Veluwe heeft uiteraard ook een Nieuwsbrief. Wilt u deze automatisch ontvangen? Klik dan hier.Verder kunt u ook veel informatie vinden op de site van uw Waterschap. In onze regio is dat Waterschap Vallei en Veluwe.Indien u lid wilt worden van Water Natuurlijk kan dit natuurlijk ook. Aanmelden kan door hier te klikken .

Water verdient een eigen plaats in de verkiezingsprogramma’s voor de gemeenteraadsverkiezingen van volgend jaar. Die noodzaak wordt alleen maar groter met de toenemende druk op onze ruimte en klimaatverandering. Gemeenten kunnen een belangrijke rol spelen door water al vanaf het begin in de planvorming mee te nemen en ruimte te geven aan slimme koppelingen. Samen met andere overheden zoals de waterschappen, met bewoners, ondernemers en andere belanghebbenden.

Wat kunnen gemeenten doen? Zorg bijvoorbeeld voor meer groen en minder verharding in woonwijken en in de openbare ruimte. Dit zorgt voor minder wateroverlast en helpt ook tegen hittestress. Wees om dezelfde reden zuinig op bestaande groenstructuren, braakliggende gronden enzovoorts. Op braakliggende gronden kan tijdelijke natuur ontstaan en worden gestimuleerd. Er zijn regelingen voor, die uiteindelijke ingebruikname wel mogelijk maken. Zo’n plek is dan een extra bijdrage voor het groen in de stad.

Creëer ook meer (tijdelijke) waterberging in plassen en sloten of op bv waterpleinen. Dit biedt tegelijkertijd kansen voor recreatie (varen, vissen, zwemmen).

En zorg dat bij locatiekeuzes van nieuwe woonwijken of bedrijventerreinen rekening gehouden wordt met het waterbeheer. Dus liever niet bouwen op plaatsen waar de kans op wateroverlast groot is, zoals laaggelegen locaties. De Water Natuurlijk-fracties van hoogheemraadschap Stichtse Rijnlanden en waterschap Drents-Overijsselse Delta hebben inspirerende notities geschreven, waarin deze en nog veel meer goede suggesties staan.

Nieuwsbrieven
Water Natuurlijk Vallei en Veluwe heeft uiteraard ook een Nieuwsbrief. Wilt u deze automatisch ontvangen? Klik dan hier.Verder kunt u ook veel informatie vinden op de site van uw Waterschap. In onze regio is dat Waterschap Vallei en Veluwe.Indien u lid wilt worden van Water Natuurlijk kan dit natuurlijk ook. Aanmelden kan door hier te klikken .